Türkiye İnterneti Nisanda 20 yılını bitirmiş olacak. Ülkemizde önemli miktarda internet kullanıcısı var. E-devlet projelerinde ödüllerimiz, uluslararası pazarda yer edinmiş Türk şirketleri var. İnternet kullanımında oldukça önde sektörlerimiz var. Peki dünyada neredeyiz ? 2023′te ilk 10 ülke arasına girme hedefimiz var? G-20 ülkeler arasındayız. İnternetle ilintili indekslerde ne konumdayız ? Bu yazı buna bir ölçüde cevap vermeye çalışacak.
Önce, bu indeskler genelde nasıl oluşturuyor? Bir genel çerçeve cizmek istiyoruz. Oncelikle,uluslarası kuruluşlar karşılıklı verileri paylaşıyorlar ve kullanıyorlar. Birleşmiş Milletler (UNDP, UNESCO), ITU, OECD, Dünya Bankası, IMF, gibi yapıların yanında, Dünya Ekonomi Forumu, Sınır Tanımayan gazeteciler, Freedom House, WIPO gibi yapılar, INSEAD, Economist, Cisco, IBM gibi uluslararası kurum ve şirketlerin desteği ve verileri kullanıyor. Bu verilerin dışında, yer yer ülke içinde anketler yapılıyor. Yer yer ilgili webler, araştırma ekiplerinde inceleniyor.
Indeksler, baska indekslerin agırlıklı ortalaması alınarak bulunuyor. Sonra, istatistikteki normal dağılımdaki z-değerleri dönüştürülüyor. Daha sonra en düşüğü 0 en büyüğü 1 olacak şekilde doğrusal bir şekilde ölçekleniyor. En yüksek indeksin 1 olduğu indeksler genelde bu şekilde elde ediliyor. Buna uymayanlar, en yüksek değerin 10 olduğu ve buna ulaşılmayan indekslerde var. Ama, büyük çoğunluk yukarıda anlatılan şekilde uygulanıyor. dolayısyla, indeksin mutlak değeri pek önemli değil, göreceli olarak indekse giren ülkeler arasındaki göreceli konumuzu ölçmeye yarıyor. Bazı indeksler 0-1,bazılaıi 0-7, bazıları 1-10, bazilari 0-100 aralığında belirleniyor. 2.5/7 ile 7 üzeriden 2.5, sıralamada 75/190 ile 190 ülke arasında 75. sırayı ifade edeceğiz.
ITU International Telecommunication Union (http://itu.int/ ) son bir kac yıldır MIS – Measuring Information Society ve Broadbant Reports adıyla yıllık raporlar yayınlıyor.2011 verileerini içeren 2012 sonuçlarını şöyle özetliyebiliriz:
İnternet Kullanımı: %42.1 ile 73/177 (177 ülke arasında 73.)
Mobil genişbant: %8.8 ile 75/177
Sabit genişbant (ADSL/kablo): 10.3/% ile 1/172
Evlerdeki internet (Gelişmekte olan ülkeler): 42.9% ile 20/127
IDI (ICT Development Index): 4.38 ile 69/155 (2010: 4.17 ile 66)
IDI Kullanım alt indeksi: 2.26 ile 65/155 (2010: 1.93 ile 64/155 )
IDI Erişim : 5:12 ile 69/155 (2010: 4.93 ile 66/155 )
IDI Beceri (skill) : 7.13 ile 68/155 (2010: 7.13 ile 68/155)
IDI Avrupa icinde : 36/37 (37. Arnavutluk)
Price Basket: ITU kendi belirlediği telekom v einternet için bir paketin fiyatını satın alma paritesi olarak ölçer ve onun kişi başına düşen ulusal gelire oranını bulur. Buna IPB (Ict Price Basket) diyor. Bu paketin göreceli fiyatını ölçer.
IPB (2011) 2.5 ile 65/161 (2010 3.2)
IPB Sabit Telekom alt paketi: 1.8 ile 81/161 (2010: 2.0)
IPB GSM alt paketi: 4.1 ile 97/161 (2010: 5.3)
IPB Sabit genişbant: 1.7 ile 40/161
IPB avrupa içinde 31/38. Bizden kötü olanlar: Karadağ (2.5 bizle aynı), Sırbistan 2.6, Bosna: 2.8, Bulgaristan: 3.7, Makedonya: 3.8 ve Arnavutluk: 4.6. (Karadağ IDI da yok)
ITU’yu 2010 raporunda Türkiye’nin ulusal geliri olarak 8720 $ almıştı. 2011 hesaplarında 9890 $ alınmış durumda. 2011 ve 2012 raporlarında 2011 değerleri farklı; bütün değerler iyileşmiş gözüküyor.
Dokümanlara adresinden yada adresinden erilebilirsiniz.
Dünya Ekonomik Forumu (WEF) www.weforum.org
WEF, GITR (Global Information Techology Report), WCT (World Competitiveness Report) ve Global Gender Gap Report’u yayınlıyor. Bunlar İnternet açısından önemli. Rapor 50-60 indeksin 10 alt kategori, ve 4 ana kategoriye ayrılıyor; her aşamanın kendi indeks ve sıralaması oluyor. Ana index, “Network Readiness” adıyla biliniyor, kısaca Bilgi Toplumuna Hazırlık indeksi diyebiliriz. Ülkemiz 55′lerde 71′lere kötülerken, bu yıl 52 sıraya yükseldi. 2011 ile 2012 farkına bakınca, 62 indeksin 53′e indigini, bu arada basın özgürlüğü, yüksek öğrenim, bilgisayarlaşma oranı gibi bazı indekslerin çıktığını, bazıların ismin değiştigini görüyoruz. 10 alt kategori ve onların türevi indeksler 0-7 arasındadır.
Bilgi Toplumu: 4.1/7 ile 52/142 (2011: 71/138 2010:69/137 2009: 61/134 2008: 55/127 2007: 55/122)
Çevresel 4.1 ile 53/142 , Politik/Düzenleme: 3.8 ile 62/142 İş ortamı: 4.3 ile 51/142
Hazırlık: 4.9 ile 60/142, Altyapi ve içerik: 4.6 ile 52/142, Fiyat uygunluğu (affordability): 5.5 ile 53/142
Beceri (skill) 4.5 ile 92/142
Kullanım: 3.7 ile 59/142 Bireysel: 3.5 ile 62/142, İş: 3.6 ile 57/142 Devlet: 4.0 ile 58/142
Etki: 3.7 ile 55/142 Ekonomik: 3.3 ile 67/142 Sosyal: 4.1 ile 52/142
E-katilim: 0.21/1.00 ile 53/142 ce E-devlet hizmet,: 0.35/1.00 ile 60/142 (bu ikiis 2011 ile aynı).
Sosyal Ağ kullanımı: 5.2 ile 73/142. Yargının bağımsızlığı: 3.3 ile 88/142
2011′de 3 ana kategori vardı. 2011 görüntüsü şöyle:
Bilgi Toplumu: 3.8 ile 71/138
Çevresel: 3.9 ile 63/138 Politik/üzenleme 4.1 ile 61/138 Pazar/iş: 4.0 ile 81/138 Alyapı: 3.6 ile 62/138
Hazırlık: 4.1 ile 81/138 Bireysel 4.5 ile 94/138, İş: 3.6 ile 93/138 Devlet: 4.1 ile 64/138
Kullanım: 3.4 ile 62/138 Bireysel: 3.6 ile 58/138 İş: 3.1 ile 61/138 Devlet: 3.5 ile 55/138
Devlete ilişkin 0-1 aralıgında 2 önemli indeks:
E-katilim: 0.21/1.00 ile 53/138 ce e-devlet hizmeti: 0.35 ile 60/138. Bu arad basın özgürlüğü ise 2.9/7 ile 135/138. Sosyal ağ kullanımı: 5.0 ile 79/138. Yargının bağımsızlığı: 3.4 ile 82/138
İlgili dokümanlar www.weforum.org ve akgul.bilkent.edu.tr./WEF/ adreslerinde bulunabilir.
Birleşmiş Milletler E-devlet Raporu
UNPAN (United Nations Public Administration Network) birimi 2 yılda bir dünyadaki edevletin gelişmesini ölçen kapsamlı bir rapor yayınlıyor. Son 4 raporda ülkemiz 56, 76, 69 ve 80. sıralarda yer aldı. Rapor hakkında uzunca bir notu blog yazimda anlattım. Burada kısaca sonuçları vereceğim.
İndeks çevrimiçi e-devlet hizmetleri, telekom altyapısı ve insani sermaye indekslerin ağırlıklı ortalamasındna oluşuyor.
Çevrimiçi e-devlet indeksi e-devletin 4 evresi Başlangıç, Zenginleştirilmiş, Operasyonel ve Bütünleşik (emerging, enhanced, transactional, connected) ölçen web incelemesinden oluşturuluyor. 0-1 arası olarak bunlar üülkemiz için (1.00, 0.62, 0.23, .30) olarak ölçülmüş, ve sonuçta ülkemizbu alt indekste 80/190 olmuştur.
Telekom altyapısı indeksi her 100 kişiye düşen internet kullanıcısı, sabit telefon, GSM abonesi, sabit hat internet abonesi, ve sabit hat genişbant abonesi sayılarıdan türetilmiştir. Bu indekstede ülkemiz 80. olmuştur.
İnsani sermaye alt indeksi ise yetişkinlerin okur-yazarlığı ile ilk, orta ve yüksek öğretimdeki okullaşma oranını kapsayan bir indekstir. Bu indekste ise ülkemiz 107/190 sıradadır.
E_devlet indeksine girmeyen ama hesaplanan e-katılım indeksi ise e-devlet weblerindeki 4. evreyi bilgi paylaşımı, etkileşim ve karar süreçlerine katılım açısından değerlendirmiştir. Son analizde ortaya 32 sayı çıkmış ve Türkiye 30. gruba düşmüştür. Hollanda 1.00 ile birinci olmuş, Almanya ise .7632 ile 10. olmuştur. 30. grup için bu değer .05 olmuştur. İlk 29 grupta 127 ülke vardır. Bizim olduğumuz grupta 10 ülke vardır. Bir başka deyişle 128.-137. ülke gubundayız: Cezayir, Kenya, Saint Kitts and Nevis, Sierra Leona, swazilend, Togo, Cuba, Gunies-Bassau, Türkiye, Vanuata.
Rapora tablolar eki veya tam rapor baglantısından erişebilirsiniz
AB verilerine göre Türkiye’de e-devlet
Avrupa Birliği 1999 da e-avrupa başladığından beri yıllık değerlendirme raporları yayınlıyor.
2011 de yayınlanan edevlet benchmark raporundan özet bilgiler aktaralım. Benchmark cok önceden belirlenen 20 servisin çevrimiçi sunulması, kalitesi ve kullanımı esas alıyor. Bunun yanında e-ihale, iş dünyası ve yurttaşlara sunuln hizmetleri ayrı ayrı değerlendiriyor. AB’ye üye 27 ülkenin (AB27) ortalamasına göre 32 ülkeyi değerlendiriyor. 20 servisin çevrimiçi olmasında AB27 ortalamasının biraz üstündeyiz. 2010 ölçümleri
(Full Online Avalilability) de AB 82, Türkiye 89 (100 üzerinden). Kullanıcı deneyiminde servis ortalaması
80, e-ükkriye portalında ise 90 Her ikisinde AB ortlaması 77. E-ihalede, ihale öncesinde süreçlerin elektronik ortama taşınmasında 32 AB ortlaması 70, ihalerin weblerde yayınlanmasında 24 , AB ortalması 71. İş dünyasına yönelik (Business life events) de 46 , Ab ortlaması 61; yurttaş için ise 52 AB ortalaması 46.
http://scoreboard.lod2.eu/
adresinde ülkelerin çeşitli istatistiklerini karşılaştırmalı olarak görmek mümkün. Buradan, ülkemizin EU27 ile bazı kıyaslamaları vereceğiz. Bu kıyaslamalar, ortlamadan olan en fazla sapmaya oran olarak veiliyor; yani -1 ile +1 aarsında. -1 en kötü durumdayız, +1 ise en iyi durumdayız demek.
İnternetin kategorilere kullanımı (nufusun % olarak): 11 kategorin hepsinde de ortalamanın altındayız. -0.35 ile -1.0 arasındayız; 3 tane -1 var (ürün ve servisler hakkında bilgi, iş arama, devlete form doldurup gönderme). Aynı ketegorilere internet kullanıcıları arasında baktığımız zaman sadece gazete/dergiyi internetde okumada +0.20, oyun,muzik, film konusunda +0.60 duurmdayız. İş aramak, ürün ve hizmet bilgisi aaramakta -1.0 ile en kötüyüz; e-devleti kullanmakta -0.80, banka işlemlerinde -0.75 ile pek parlak durumda değiliz. Ders takip etmekte, resim vs yüklemekte ve sağlık bilgisi aramakta ortalamaya yakınız. Bilişim becerileri konusuna gelince; orta/iyi düzey internet becersi ile kendi webini yapmakta, AB’nin en kötüsüyüz: -1.0.
İş dünyasına bakınca sadece CRM kullanımında Avrupa ortlaması üstündeyiz: +0.35. En kötüsü ekelektronik belge değişimi ve e-fatura kullanımında -0.75 konumundayız.
E-devlet hizmetlerinde; iş dünyasına hizmet sunumunda en iyiler arasındayız, yurttaşa hizmet sunumunda orrtalnayı tutturduk, ama e-devleti kullnamak, form göndermekte -0.95 ile çok kötüyüz; iş dünyası biraz daha iyi: -0.45 civarında.
Dünya Rekabet İndeksi
Ülkemiz bu yıl rekabet indeksinde bir sıçrama yaşadaı: 59. sıradan 43. sıraya yükseldi. ama, İnvosyon indeksinde ise 65. dan 74.’e geriledi. Bu nedenle bu 2 indekse daha yakından bakmak istedim.
Rekabet indeksi 3 ana kategoriye bölünmüş 12 kategori üzerinden hesaplanıyor. ilk grup’ta , temel alt indeks, 12 kategorinin 4′ü temel özellikleri kapsıyor. Bu faktör odaklı ekonomiler (1. aşama) için önemli. İkinci grupta verimlilik odaklı ekonomileri (2. aşama) ölçmeye, ücüncü alt indeks ise inavosyon odaklı ekonomileri (3. aşama) ölçmeye yönelik. Ülkemiz 2. aşama ile 3. aşama arasında geçiş ekonomisi kabul ediliyor. Birinci aşamada 38, ikinci aşamada 33, 3.aşamada 35, 1-2 arasında 17, 2-3 arasınd
a ise 21 ülke var.
Ana indekste 4.45/7.0 ile 43/144.
-Temel koşullar’da 4.75/7.0 ile 57/144. ( Kurumsal 3.98 ile 64, altyapı 4.38 ile 51/144,
makroekonomi 4.86 ile 55/144, saglık ve ilköğretim 5.78 ile 63/144)
-Verimlilik artırıcılar 4.42 ile 42 (yüksek öğretim 4.15 ile 74, ürün verimliği 4.55 ile 38
emek verimliği 3.79 ile 124, finansal 4.46 ile 44, teknolojik hazırlık 4.29 ile 53, pazar 5.28 ile 15)
-İnovasyon ve gelişkin faktörler 3.79 ile 50 (iş uzmanlığı 4.25 ile 47, inovasyon 3.33 ile 55 )
İlgili raporları www.weforum.org altında veya akgul.bilkent.edu.tr/WEF/ altında yıl dizininde gcr ya da GCR adı altında bulabilirsiniz.
Dünya Inovasyon İndeksi
GII – Global Innovation Index Raporu WIPO ile INSEAD tarafından hazırlanıyor. Rekabet Indeks ile benzerlikler içeriyor. İki alt indeks: İnovasyon Girdileri ve İnovasyon Çıktıları indekslerini üretiyor.
İki indeksin ortalamasını Inovasyon İndeksi, Ciktının Girdiye oranına ise İnovasyonverimligi indeksi deniyor.
Girdi indeksi 5 kategoriyi, output ise 2 kategoriyi, her kategori 3 alt kategoriyi kapsıyor, onlarda toplam 48 gösterge üzerine kurulu. İndeksler 0-100 arasında. Ülkemiz için, ilgili indeksler şöyle:
İnovasyon İndeksi 34.1 ile 75/141. (2011 için 34.11 ile 65/125 idi)
Inovasyon Girdi indeksi: 37.5 ile 81/141. Output İndeksi ise 30.7 ile 61/141.
Inovasyon verimligi indeksinde ise 0.82 ile 40/141. Bu indekste en yüksek 1.13 ile Çin, en düşük de 0.44 ile Sudan yer almaktadır.
Girdi Kategorisi ve alt kategorileri
-Kurumsal 50.0 ile 86/141 (Politik Ortam 45.8 ile 100, Düzenleyici 51.4 ile 101, İş 47.2 ile 72)
-İnsani sermaye ve arge 31.8 ile 82 (Egitim 41.2 ile 113, yüksek öğretim 30.8 ile 75, arge 23.3 ile 63)
-Altyapı 34.5 ile 67 (ICT 31.5 ile 76, genel altyapı 35.3 ile 77, ekoloji 35.3 ile 58 )
-Piyasaların gelişmişliği 39.4 ile 64 (Kredi 17.3 ile 109, yatırım 36.5 ile 39, iş rekabeti 64.5 ile 64)
-İş dünyası gelişmişliği 32.5 ile 107 (Bilgi işcileri 47.0 ile 64, inovasyon bağlantıları 22.9 ile 130, bilgi emme “knowledge absorption” 27.5 ile 108 )
Çıktı Kategorisi ve alt kategorileri
-Bilgi/telnoloji çıktıları 27.8 ile 63 (Bilgi yaratılması 31.6 ile 47, Bilgi etkisi 36.1 ile 81, bilgi yayılması 21.8 ile 92)
- Yaratıcı çıktılar 33.7 ile 63 (“intengibles” patent/makale/vs 40.4 ile 69, yaratıcı ürün ve hizmetler 30.8 ile 41, çevrimiçi yaratıcılık 23.1 ile 63)
İlgili Raporları “Global Innovation Index” ile aratınca bulabilirsiniz. Ayrıca akgul.bilkent.edu.tr/inovasyon altında bulabilirsiniz. Bu raporda tüm ülkelerin 48 göstergedeki değerlerini ve sıralaması da bulabilirsiniz.
blog.akgul.web.tr